Op 18 februari 2023 is de Wet bescherming klokkenluiders (Wbk) in werking getreden. Deze wet komt voort uit de Europese Whistleblower Directive uit 2019 waarmee aan alle EU-landen de opdracht is gegeven om een nationale klokkenluiderswetgeving te introduceren die in lijn is met deze EU-directive. De Wbk vraagt om aanpassingen in organisaties en maakt het voor een groot aantal organisaties verplicht om een interne meldregeling (klokkenluidersregeling) te hebben.
De Wbk is in Nederland in werking getreden om werknemers beter te beschermen die te goeder trouw melding maken van vermoedelijke misstanden binnen hun organisatie. De wet is gericht op het bevorderen van integriteit binnen organisaties en het voorkomen van benadeling van klokkenluiders. Het waarborgen van een ethische werkomgeving en het beschermen van klokkenluiders zijn essentiële aspecten van goed werkgeverschap. Door te voldoen aan de Wbk en een cultuur van openheid en ondersteuning te bevorderen, draagt de werkgever bij aan een integere en verantwoordelijke organisatie.
Voor wie is een klokkenluidersregeling verplicht?
Het hebben van een interne meldregeling is, ongeacht het aantal werknemers, verplicht voor organisaties die werkzaam zijn op het gebied van financiële diensten, producten en markten, het voorkomen van witwassen van geld en terrorismefinanciering, burgerluchtvaart, maritieme arbeid en havenstaatcontrole, en op het gebied van offshore olie- en gasactiviteiten.
Voor grote werkgevers met 250 werknemers geldt dat zij per 18 februari 2023 een interne meldregeling moeten hebben die aan de Wbk voldoet, ongeacht de werkzaamheden die zij verrichten.
Voor werkgevers met ten minste 50 en maximaal 249 werknemers geldt dat zij per 17 december 2023 zo’n interne meldregeling moeten hebben die aan de Wbk voldoet.
Werkgevers met minder dan 50 werknemers zijn niet verplicht om een interne meldregeling te hebben die aan de Wbk voldoet, maar het mag natuurlijk wel.
Volgens de Wbk tellen hierbij behalve de werknemers of ambtenaren die in dienst zijn, ook uitzendkrachten, vrijwilligers en stagiairs mee, mits zij een vergoeding voor hun werkzaamheden ontvangen. Zzp’ers tellen niet mee.
Belangrijke wijzigingen door Wet bescherming klokkenluiders
Met inwerkingtreding van de Wbk zijn de belangrijkste veranderingen als volgt:
- Verplichte klokkenluiderprocedure: Organisaties met 50 of meer medewerkers moeten een eigen klokkenluiderprocedure hebben die voldoet aan de wetgeving.
- Uitgebreidere bescherming: De bescherming geldt niet alleen voor werknemers, maar ook voor sollicitanten, oud-medewerkers, leveranciers, aandeelhouders, zzp’ers, (onder)aannemers en anderen die een misstand melden. Personen die de melder bijstaan en degenen die meldingen ontvangen zijn ook beschermd.
- Omkering van de bewijslast: Werkgevers moeten bewijzen dat eventuele benadeling van klokkenluiders niet het gevolg is van hun melding. Ook geldt er een verbod op elke vorm van benadeling van de melder, zoals benadeling in de vorm van een negatieve beoordeling, aantekening, etc.
- Meer meldingen toegestaan: Naast maatschappelijke misstanden kunnen nu ook gevaren voor misstanden gemeld worden. Schendingen van wetgeving of interne regels zijn ook meldbaar, mits het maatschappelijk belang in het geding is.
- Onafhankelijke coördinatoren: Er moeten onafhankelijke personen of afdelingen zijn die meldingen ontvangen en opvolgen. Dit kan dezelfde persoon of afdeling zijn, maar de onafhankelijkheid moet gewaarborgd zijn.
- Advies inwinnen: Melders kunnen advies inwinnen bij vertrouwenspersonen, advocaten of vakbonden.
- Vertrouwelijkheid van de melder: De identiteit van de melder moet vertrouwelijk (anoniem) blijven, tenzij de melder instemt met het bekendmaken van zijn of haar identiteit.
- Diverse meldkanalen: Er moeten schriftelijke en mondelinge (anonieme) meldkanalen zijn.
- Maximale reactietermijnen: Binnen zeven dagen moet de ontvangst van de melding bevestigd worden, en binnen drie maanden moet er substantiële feedback gegeven worden aan de melder.
- Vastlegging in een register: Meldingen moeten worden vastgelegd in een register dat goed beveiligd is.
- Direct extern melden bij het Huis van Klokkenluiders, waar voorheen eerst een interne melding vereist was.
Daarnaast zijn er nog andere belangrijke punten, zoals verwijzing naar externe meldkanalen, de mogelijkheid tot openbaarmaking onder bepaalde voorwaarden, aanpassing van vertrouwelijkheidsbedingen, instemming van de Ondernemingsraad of medewerkers, en sanctiemogelijkheden voor het Huis voor klokkenluiders.
De werkgever is verplicht om de OR, PVT of medewerkers vooraf om instemming van de vast te stellen interne meldregeling te vragen én de werkgever dient de werknemers vervolgens te informeren over de aanwezigheid van de interne meldregeling. Indien er geen OR/PVT aanwezig is dan dient meer dan de helft van de werknemers in te stemmen met de regeling, tenzij de interne meldregeling inhoudelijk is geregeld in de cao.
Geen klokkenluidersregeling?
Indien een werkgever die daartoe verplicht is geen interne meldregeling heeft die aan de eisen van de Wbk voldoet, dan leidt dat niet direct tot sancties. Echter kunnen belanghebbende werknemers de kantonrechter wel verzoeken om te bepalen dat de werkgever een regeling moet vaststellen. Ook kan er melding worden gemaakt bij het Huis voor Klokkenluiders en zij kan de werkgever uiteindelijk een last onder bestuursdwang of een bestuurlijke boete opleggen.
Het ontbreken van een deugdelijke meldregeling kan tevens tot gevolg hebben dat de Arbeidsinspectie sancties oplegt, alsmede kan dat een omstandigheid zijn die meeweegt indien een melder van een misstand zich niet gehoord en/of goed geholpen voelt. Indien de melder hierover met bijvoorbeeld een vordering tot schadevergoeding naar de rechter stapt, dan werkt dat niet in het voordeel van de werkgever. Daarbij getuigt het natuurlijk niet van goed werkgeverschap als een deugdelijke en wettelijke verplichte meldregeling ontbreekt!
Wat moet je als werkgever doen?
Werkgevers, zeker degene die daartoe wettelijk verplicht zijn, doen er dus verstandig aan om een deugdelijke klokkenluidersregeling te hebben. Het implementeren van een interne meldregeling waarmee wordt voldaan aan de nieuwe wetgeving is overigens vrij eenvoudig. Dit kan door aanschaf van een goede betaalbare software-oplossing waarmee de werkgever een online intern meldkanaal biedt aan werknemers en eventueel andere stakeholders. Wij brengen u hiervoor graag in contact met een goede softwareleverancier en helpen graag bij het opstellen/aanpassen van de regeling en het bijbehorende OR/PVT/medewerkers traject.
Heeft u hier vragen over of wenst u nader geïnformeerd te worden? Neem dan gerust en vrijblijvend contact met ons op!